Soms zijn ideeën zo besmettelijk dat ze zich verspreiden als griep. Er is een woord dat dit fenomeen omschrijft; het heet een meme, en het komt niet alleen maar op internet voor.
Het woord meme werd voor het eerst gebruikt in 1976 door de Britse evolutiebioloog Richard Dawkins in zijn boek ‘The Selfish Gene’, Het woord beschrijft de manier waarop cultuur wordt verspreid, wat vooral gebeurt dankzij ons aangeboren talent om anderen te imiteren. De officiële betekenis van het woord meme is een culture eenheid. Dit kan alles zijn van ideeën, waarden, geloof, symbolen, gedrag, of iets onbenulligs als een woord, een modekleur, een aanstekelijk liedje of een gek dansje. Wat alle memes gemeen hebben is dat ze door mensen zijn gemaakt en worden doorgegeven binnen een groep.
Culturele tegenhanger van de genen
Dit maakt memes de culturele tegenhanger van de genen. Net als biologisch materiaal door voortplanting wordt doorgegeven, waarbij gaandeweg verbindingen en mutaties worden gemaakt (denk aan Darwin), kunnen memes zich ook reproduceren en muteren.
Veel van onze gewoontes kunnen in dit licht worden gezien. Neem het salueren van soldaten bijvoorbeeld. Een bekend armgebaar, maar vreemd als je het vergelijkt met een gewone begroeting. De oorsprong ligt in een aloude traditie, waarbij middeleeuwse ridders vlak voor een steekspel hun vizier met een paar vingers nog even omhoog schoven om hun tegenstander in de ogen te kunnen kijken.
De kracht van memes levert veel interessante vraagstukken op. Bijvoorbeeld in de mode en de manier waarop trends zich van de catwalk naar de winkels en uiteindelijk naar onze kasten verplaatsen. Over de laatste decennia is de lengte van rokken korter en korter geworden, maar hoe komt het dan dat vrouwen in sommige kringen hun rokken nog altijd hardnekkig tot halverwege de kuit dragen?
Het woord meme wordt vaak gebruikt om te verwijzen naar succesvolle viral campagnes. De manier waarop mensen deze content bekijken en delen, lijkt inderdaad op besmetting. Maar het is niet iets dat mensen imiteren. Memes zijn trends waar mensen aan meedoen, waarmee ze de basis leggen voor de populaire cultuur. Hier is een tip als je zelf een meme de wereld in wilt brengen: Mensen hebben naast een aangeboren talent om te imiteren ook het talent om te concurreren. Dus maak je ideeën gemakkelijk te kopiëren, maar uitdagend om te verbeteren.
Hadokening
We hebben de laatste jaren vreemd gedrag voorbij zien komen, zoals planking, owling, de Harlem Shake, duck face selfies, de ice-bucket-challenge en Hadokening, een trend waarbij je net doet alsof je een onzichtbare magische kracht hebt waarmee je letterlijk iedereen in je buurt omver blaast. Het zorgt in ieder geval wel voor creatieve foto’s.
Meer weten?
Luister naar een professor memetica en filosoof Daniel Dennett op TED
Bekijk de geweldige site Know your meme
En lees het boek The Selfish Gene